صنایع دستی یزد
صنایع دستی یزد
صنایع دستی یزد: بخش مهمی از جاذبههای سفر به شهرهای تاریخی و سنتی، بازدید از بازارها و خرید است. وقتی به شهری سفر میکنید دوست دارید چیزی را به عنوان یادگاری از آن شهر برای خود داشته باشید. صنایع دستی هر شهر میتواند صفحهای از شناسنامه آن دیار باشد و هر زمان که به آن بنگرید یاد خاطرات سفر خود بیفتید.
هر شهر با توجه به نوع اقلیم و سبک زندگی مردم، صنایع دستی متفاوت و منحصر به خود دارد. هنرهای دستی استان یزد با توجه به پیشینه تاریخی درخشانش، قدمتی چند هزار ساله دارند.
قالی بافی
صنعت فرشهای دستبافت، اصلیترین صنعت دستی مردم یزد است. یزد سالانه حدود پنج متر مربع به ازای هر بافنده تولید فرش دارد. حدود ۵۰ درصد از تولیدات فرش دستبافت استان یزد در بازارهای خارج از ایران به فروش میرسند.
این فرشها با نقشههای اصیل فرش یزد بافته میشوند. نقوش اصیل و معروف یزدی عبارتند از: گل و ماهی، هراتی، کرمانی و سردار جنگل.
زیلو بافی
زیلو کفپوشی از جنس پنبه است. برای مناطق کویری زیلو جزء کفپوشهای بادوام و مناسب است. شهرستان میبد مرکز اصلی زیلوبافی در استان یزد است. تا چند سال گذشته صدها خانواده به صنعت زیلوبافی مشغول بودهاند. قدیمیترین زیلوی میبد دارای قدمتی بسیار طولانی است. این زیلو در مسجد جامع میبد میباشد. قدمت زیلوبافی در میبد را به دوران پیش از اسلام نسبت دادهاند.
تعداد بافندگان زیلو در گذشته حدود ۱۵۰۰ نفر بوده که امروزه به دلیل کاهش تقاضای بازار، این تعداد نفرات کمتر شده است. طرحهایی که در بافت زیلو استفاده میشوند بسیار زیبا و قابل توجه هستند. پرتتوره، زلفک، رکنه دونی، بند رومی، کلید، هشت پر بزرگ و هشت پر کوچک از نقوش معروف زیلو در استان یزد میباشند. رنگ غالب در بافت زیلوها سفید، سبز، آبی، نارنجی و قرمز است.
نام «نفتال» که در بازار فروش قالی از آن یاد میشود، مخصوص زیلوهای مرغوب و درجه یک است. امروزه تولیدات زیلو بیشتر توسط مساجد و تکیهها مصرف میشود.
زیلو در گذشته یکی از مهمترین کالاهای تجاری استان یزد بوده و اکثر مواقع پس از سفارش افراد و بازرگانها بافته میشده است.
ترمه
ترمه پارچه زیبایی است که مصارف مختلفی در تولید دیگر صنایع دستی استان یزد دارد. تارهای این پارچه از ابریشم طبیعی میباشد و پودش ترکیبی از نخ، ابریشم، پشم و کرک الوان است.
ترمه در گذشته با انگشتان دست بافته میشده و از همین رو به انگشت باف نیز معروف بوده است. تولید ترمه هم اکنون به صورت نیمه دستی میباشد.
ترمه انواع گوناگونی دارد که عبارتند از: شال یزدی، شال امیری، شال رضایی، شال چارقدی، شال محرمات، شال بندی، شال اتابکی، شال راه راه و شال کشمیری.
نقوش استفاده شده در این پارچه بته جقه، گل شاه عباسی و شاخ گوزنی است.
صنعت ترمه در ایران حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد. زرتشتیان نخستین کسانی هستند که از ترمه برای لباس مخصوص مجالس شادی استفاده میکردند.
چادرشب
در شهر یزد، اردکان و زارچ دستبافتههایی تولید میشوند که چادرشب نام دارند. چادر شب پارچهای رنگارنگ است که طرحهایی چهارخانه دارد. جنس این پارچه از پنبه و یا ابریشم است و در دو نوع بافته میشود. یک نوع آن نازک است و معروف به چادرشب رختخواب پیچ است و نوع دیگرش که ضخیمتر میباشد، چادرشب صحرایی نام دارد. چادرشب صحرایی بیشتر جهت حمل محصولات کشاورزی استفاده میشود و طرح راه راه دارد. چادرشبها بیشتر در ابعاد ۹۰ در ۹۰ تولید میشوند. در برخی موارد به عنوان سفره نیز میتوان از آنها استفاده کرد.
زری بافی
زری بافی که قدمتش به دوران هخامنشی باز میگردد، به بافت پارچههایی گفته میشود که بسیار ظریف و گرانبها هستند. تار این پارچه از جنس ابریشم خالص است و پودهایش ابریشم رنگی و نخ گلابتون میباشد.
در گذشته از این پارچهها برای تزئین کاخ سلاطین استفاده میشده و جزء نفیسترین منسوجات ایرانی بوده است. حدود ۲۰۰۰ سال پیش تولیدات ابریشمی ایران در بین مردم آسیا و اروپا شهرت چشمگیری داشته و بهترین پارچههای زری در دنیا، به دست هنرمندان ایرانی بافته میشده است.
شمدبافی
شمد نوعی پارچه نازک است که بیشتر در تابستان به عنوان رو انداز استفاده میشود. این پارچه اغلب در رنگهای روشن و طرحهای ساده چهارخانه یا راه راه است. جنس آن از نخ پنبه و یا ابریشم مصنوعی است.
اولین صنعت ساخت دست بشر از خاک، سفال بوده است. هنری که قدمتی بالغ بر ۸۰۰۰ سال دارد و از همان ابتدا تا کنون همواره مورد توجه مردم جهان قرار گرفته است.
مهمترین مرکز سفال و سرامیک استان یزد، شهرستان میبد است. مردم یزد به تولیدات سفالی «کواره» میگویند. با توجه به این که منابع گل رس در این استان به وفور یافت میشود، تولید ظروف سرامیکی و سفالی در تمامی دورهها از رونق خاصی برخوردار بوده است . بازارهای داخلی و خارجی طالب این ظروف زیبا و سنتی هستند. گرچه نقوش روی سفالها بسیار متنوع است اما نقش مرغ و ماهی و خورشید خانم از نقوش اصلی این هنر کهن میباشند.
گیوه بافی
گیوه بافی هنر زنان روستایی استان یزد است. گیوه نوعی پاپوش تابستانی است که دوام زیادی دارد و میتوان با آن راهپیماییهای طولانی انجام داد. جنس گیوهها از نخ پنبهای است و پس از بافت به قسمتی به نام تخت دوخته میشوند.
کاشی سازی
در هنر کاشی سازی، یزدیها از طرحهای سنتی و اصیل ایرانی استفاده میکنند و کاشیهایی زیبا تولید میکنند که در معماری بناها جلوهای ویژه دارد. قدمت این هنر در یزد به حدود ۷۰۰ سال میرسد. هنرمندان صنعت کاشی سازی شکلهای مورد نظر را آماده میکنند و سپس طرح را روی کاشی نقاشی و لعاب و پخت انجام میدهند. انواع کاشیهای یزدی عبارتند از: کاشی کمک، کاشی یزدی، کاشی شش گوش، کاشی شبکه، کاشی حاشیه، کاشی هفت رنگ، کاشی جوک و کاشی کمند.